Co wspólnego maj? ograniczenia w sprzeda?y dyskontowej ze znakami towarowymi?
Znaczenie marki w?asnej
Eksperci donosz?, ?e w trakcie pandemii COVID-19 wzros?o zainteresowanie konsumentów tzw. markami w?asnymi[1]. Mianem marki w?asnej okre?la si? oferowane w dyskontach produkty, które powsta?y wskutek wspó?pracy tego dyskontu z danym producentem i które najcz??ciej oferowane s? pod brandem tego? dyskontu. Dzi?ki takiej wspó?pracy dyskonty uzyskuj? dobrej jako?ci towary w atrakcyjnej cenie, a producenci sta?y rynek zbytu na swój towar, niejednokrotnie równie? zagranic?.
Na pierwszy rzut oka jest to zatem sytuacja korzystna zarówno dla dyskontów, jak i dla producentów. Je?li chodzi o klientów, to z pewno?ci? przynajmniej dla cz??ci z nich, opisane zjawisko jest korzystne, bowiem pozwala naby? towar stosunkowo dobrej jako?ci w cenie ni?szej ni? analogiczny produkt niepochodz?cy z dyskontu. Wniosek ten zdaj? si? równie? potwierdza? przytoczone na wst?pie badania zgodnie z którymi sprzeda? marek w?asnych dyskontów ro?nie. ?wiadczy to zatem o zainteresowaniu klientów takimi towarami.
Wprowadzanie marek w?asnych do dyskontów mo?e nie by? jednak tak korzystne dla producentów, jak mog?oby si? wydawa?.
W szczególno?ci pokrzywdzeni mog? by? producenci, którzy nie wchodz? we wspó?prac? z dyskontami, lecz sprzedaj? towary pod w?asnym brandem. Nietrudno bowiem wyobrazi? sobie sytuacj?, w której miesi?ce pracy przedsi?biorcy niewspó?pracuj?cego z dyskontem nad rozwijaniem produktu oraz poczynione w tym celu przez niego nak?ady nie przynios? oczekiwanego zwrotu, z uwagi na to, ?e inny, wspó?pracuj?cy z dyskontem producent, w analogicznym czasie, wprowadzi na rynek, zbli?ony produkt i to w ni?szej cenie. Nie powinno bowiem ulega? w?tplwio?ci, ?e wspó?praca z dyskontem, przynajmniej w swoim za?o?eniu, powinna skutkowa? zwi?kszeniem mo?liwo?ci rozwojowych przedsi?biorstwa, a w ramach tego tak?e skróceniem czasu pracy nad produktem, zwi?kszeniem przepustowo?ci linii produkcyjnych oraz wi?kszym zapleczem technologicznym.
Takie zjawisko, w konsekwencji, mo?e prowadzi? do utrudnie? z wprowadzeniem na rynek przez producenta niewspó?pracuj?cego z dyskontem, nowego produktu, który cho? mo?e by? zbli?ony do produktu oferowanego w dyskoncie, to z uwagi na brak usprawnie? produkcyjnych wynikaj?cych ze wspó?pracy z dyskontem, mo?e mie? równie? wy?sz? cen?.
Relacja marki w?asnej i znaków towarowych producenta
Z drugiej strony, wniosek, ?e opisana wspó?praca b?dzie zawsze korzystna dla producenta, który wytwarza dany towar dla dyskontu, jest nieco zbyt optymistyczny i nie uwzgl?dnia d?ugoterminowej perspektywy. Gdyby nie przepisy nak?adaj?ce ograniczenia w zakresie wprowadzania marek w?asnych przez dyskonty, to mog?oby dochodzi? do sytuacji, w której s?abszy ekonomicznie producent nie mia?by innego wyboru, jak tylko – ze wzgl?du na swoj? pozycj? negocjacyjn? – dystrybuowa? w?asne produkty wy??cznie za po?rednictwem dyskontu i z jego logo. Dzia?aj?c samodzielnie i pod w?asnym brandem móg?by bowiem mie? znacznie mniejsz? si?? przebicia na rynku ni?by to mia?o miejsce w przypadku wspó?pracy z dyskontem.
Tymczasem oznaczanie w?asnych produktów cudzym logo (w tym przypadku logo dyskontu) nie jest neutralne z punktu widzenia ochrony w?asno?ci intelektualnej producentów. Takie dzia?anie mo?e bowiem utrudnia? rzeczywiste rozwijanie marki producenta pomimo nieustannego rozwijania oferowanych produktów. Prowadzi? to mo?e zatem do tego, ?e producent zyskiwa?by co prawda nowe produkty, lecz nie przek?ada?oby si? to na jego konkurencyjno?? jako przedsi?biorcy, bowiem konsumenci kojarzyliby pochodz?ce od niego produkty nie z nim samym, lecz z dyskontem. W takim przypadku znak towarowy producenta, przynajmniej w cz??ci, przesta?by by? wykorzystywany w obrocie, a tym samym nie spe?nia?by swoich podstawowych funkcji, jak oznaczanie pochodzenia czy funkcji reklamowej.
Przepisy ograniczaj?ce wprowadzanie na rynek marki w?asnej
Mi?dzy innymi z tych wzgl?dów powsta?a konieczno?? wywa?enia interesów ró?nych graczy rynkowych, a zasady wprowadzania marek w?asnych do dyskontów nie pozosta?y w pró?ni prawnej. Zgodnie z art. 17d ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji zakazane jest wprowadzanie do obrotu przez sieci dyskontowe towarów oznaczanych markami przedsi?biorcy b?d?cego w?a?cicielem tej sieci lub podmiotów zale?nych w ilo?ci przekraczaj?cej 20% ogólnej warto?ci obrotów takiego sklepu.
Powy?szy przepis budzi szereg w?tpliwo?ci interpretacyjnych wynikaj?cych przede wszystkim z jego niefortunnej redakcji. Mi?dzy innymi pos?uguje si? on niezdefiniowanymi w ustawie sformu?owaniami, takimi jak marka czy sie? sklepów dyskontowych. I tak wydaje si?, ?e chocia?by w oparciu o wyk?adni? j?zykow?, poj?cie marka nale?y interpretowa? mo?liwie szeroko, a wi?c, traktowa? j? niewy??cznie jako znak towarowy. Z kolei za sie? sklepów dyskontowych nale?y uzna? wszelkie sieci handlowe oferuj?ce niskie ceny (co samo w sobie w dalszym ci?gu nie przyczynia si? do rozwiania w?tpliwo?ci do ustawodawca mia? na my?li).[2]
Jednocze?nie podkre?li? nale?y, ?e przepis odnosi si? nie tyle do maksymalnie 20 %-ego udzia?u marek w?asnych w asortymencie sklepu, lecz do udzia?u marek w?asnych w maksymalnie 20% ogólnej warto?ci obrotów sklepu. Nie jest przy tym jasne, czy chodzi o obroty brutto czy netto, ani czy chodzi o obroty w jednym sklepie dyskontowym, czy te? w ca?ej ich sieci. W doktrynie przyjmuje si? jednak, ?e chodzi o warto?? obrotów pochodz?cych z ca?ej sieci.[3]
Na gruncie ww. przepisu nale?y tak?e wskaza?, ?e nie ma on zastosowania do produktów, które w ogóle nie s? oznaczone jak?kolwiek „mark?” (znakiem towarowym), tj. przyk?adowo produktów rolniczych. Oznacza to zatem, ?e okre?lone w ww. przepisie ograniczenia do produktów tego typu si? nie odnosz? i mo?na je wprowadza? do dyskontów bez wskazanych ogranicze?.
?eby jeszcze nieco utrudni? interpretacj? powy?szego przepisu i skomplikowa? jego stosowanie w praktyce, nale?y mie? na uwadze, ?e jest on uznawany za niezgodny z prawem europejskim poprzez nak?adanie nieuprawnionych na gruncie TFUE ogranicze? ilo?ciowych.
Komentarz ?rodowiska?
W ?rodowisku mo?na spotka? bardzo wiele stanowisk. Poza przytoczonymi wy?ej pogl?dami o ca?kowicie pozytywnym postrzeganiu wprowadzenia ogranicze? oraz pogl?dami umiarkowanymi, mo?na spotka? tak?e pogl?dy ca?kowicie sceptyczne.
Mo?na trafi? tak?e na stanowisko, zgodnie z którym wprowadzenie na podstawie ww. przepisu ogranicze? mo?e by? w gruncie rzeczy niekorzystne dla producentów, którzy byliby zainteresowani produkowaniem towarów wy??cznie dla sieci dystrybucyjnych, nawet kosztem w?asnej rozpoznawalno?ci. Zalety wspó?pracy z dyskontem, tj. m.in. zapewnienie ?róde? zbytu produktom, a tym samym oszcz?dno?? w zwi?zku z tworzeniem w?asnych sieci dystrybucyjnych, mo?e przewa?y? nad negatywnymi skutkami braku rozpoznawalno?ci. Tymczasem nawet dla takich grup przedsi?biorców przepis mo?e nie by? korzystny, bowiem w zwi?zku z jego wprowadzeniem nie jest mo?liwe wprowadzanie marek w?asnych w nieograniczonym zakresie, lecz proces ten podlega ww. restrykcjom.
Pomimo istnienia szeregu mankamentów analizowanego przepisu, a tak?e utrzymywanych od lat postulatów, by zosta? on uchylony, w dalszym ci?gu obowi?zuje i istotnie wp?ywa na obrót. Szczególnie zatem w dobie wi?kszego zainteresowania markami w?asnymi warto mie? na uwadze, ?e ich wprowadzanie podlega pewnym ograniczeniom na gruncie ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, a tre?? tych ogranicze? budzi uzasadnione w?tpliwo?ci utrudniaj?c ich praktyczne stosownie.
?ród?o zdj?cia:
https://images.unsplash.com/photo-1601598851547-4302969d0614?ixid=MnwxMjA3fDB8MHxwaG90by1wYWdlfHx8fGVufDB8fHx8&ixlib=rb-1.2.1&auto=format&fit=crop&w=700&q=80 (dost?p: 4.08.2021 r.).
[1] ?ród?o: https://www.dlahandlu.pl/detal-hurt/wiadomosci/gfk-pandemia-wzmocnila-dyskonty-i-marki-wlasne,99851.html (dost?p: 5.07.2021 r.)
[2] Nowi?ska E. w: Nowi?ska E., Szczepanowska-Koz?owska K. (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2018, Komentarz do art. 17(d) Ustawy, SIP LEX.
[3] K. Korus [w:] Zwalczanie nieuczciwej konkurencji. Komentarz do zmian wprowadzonych ustaw? z dnia 5 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, LEX/el. 2002, art. 17(d).
