Prawnoautorskie aspekty Bikram Yogi

Kim jest Bikram Choudhury i na czym polega jego joga?

Je?li ?ledzisz sportowe trendy, to Twojej uwadze pewnie nie umkn??a rosn?ca popularno?? Bikram Yogi. Ta odmiana ró?ni si? znacz?co od powszechnego wyobra?enia jogi. To, co przede wszystkim odró?nia Bikram Yog? to fakt, ?e praktykuje si? j? w pomieszczeniu o wysokiej temperaturze (blisko 40 st. C) i wilgotno?ci na poziomie kilkudziesi?ciu procent. Z relacji praktykuj?cych wynika, ?e Bikram Yoga to nadludzki wysi?ek, który daje ogromne odpr??enie i satysfakcj?. Bikram Yoga zainicjowana i rozpowszechniona zosta?a przez Bikrama Choudhury charyzmatycznego ekscentryka, który praktykuje w sk?pych k?pielówkach i roleksie, a poza sal? praktyki chodzi w butach ze skóry w??a, kolekcjonuje luksusowe samochody i nosi si? jak podstarza?y rockman. Bikram przez lata na swoje zaj?cia przyci?gn?? t?umy i utrzymuje, ?e trenowa? z samym Richard Nixonem, Barbr? Streisand, Koby Bryantem czy Madonn?.

Z mojego punktu widzenia szczególnie interesuj?ce s? prawnoautorskie aspekty Bikram Yogi.

Dba?o?? Bikrama o poszanowanie swojej metody

Na Bikram Yog? sk?ada si? 26 pozycji i dwie techniki oddechowe, które mia?y zosta? wymy?lone przez Bikrama Choudhury. Bikram na tyle mocno utrzymywa?, ?e jest autorem 26 asanów i technik oddechowych, ?e od pocz?tku lat dwutysi?cznych wnosi? pozwy przeciwko studiom jogi wykorzystuj?cym w sposób nieautoryzowany jego metody. Dzia?ania podejmowane wzgl?dem rzekomych naruszycieli Bikram dope?nia? ostro?nym podej?ciem do licencjonowania swoich metod. Jak wynika z filmu dokumentalnego „Bikram: jogin, guru, przest?pca seksualny” (2019) Bikram d??y? do stworzenia hermetycznego ?rodowiska instruktorów Bikram Yogi. Studio Bikram Yogi mog?y otworzy? tylko te osoby, które uko?czy?y kosztowy i wyczerpuj?cy kurs instruktorski oraz uzyska?y osobist? zgod? Bikrama na otwarcie praktyki.

Czy ?wiczenia Bikram Yoga chronione s? prawem autorskim i czy aby rzeczywi?cie pochodz? od Bikrama Choudhury?

Czy metoda Bikram Yoga jest chroniona przez prawo autorskie? Zgodnie z wyrokiem zapad?ym w sprawie zainicjowanej przez Bikarama o naruszenie praw autorskich przez Evolation Yoga, na gruncie prawa ameryka?skiego metoda Bikram nie jest przedmiotem ochrony prawa autorskiego. Rozpoznaj?cy t? spraw? s?d w Kalifornii w 2015 r. wskaza?, ?e przedmiotem ochrony prawa autorskiego mo?e by? wy??cznie sposób wyra?enia danej metody, nie za? sama metoda, st?d zdaniem s?du, ochron? prawnoautorsk? obj?te mog?y by? wy??cznie s?owa i ilustracje wykorzystane w ksi??ce Bikrama do opisania sekwencji. S?d podkre?li? tak?e, ?e metody Bikrama nie mog? by? obj?te ochron? prawnoautorsk? jako uk?ad choreograficzny czy sekwencja. Z tego powodu uznano, ?e nauczanie jogi przez pozwan? szko?? wed?ug metody Bikrama nie stanowi naruszenia.

Tym samym s?d podtrzyma? stanowisko wyra?one wcze?niej w 2012 r. przez United States Copyright Office, wydane wskutek wniesienia przez Bikarama pozwu przeciwko innej szkole jogi – Yoga The People – i? sekwencja asanów w jodze nie mo?e by? przedmiotem ochrony prawa autorskiego.

Gdyby nawet hipotetycznie mo?liwa by?a prawnoautorska ochrona metody Bikrama, to inn? kwesti? jest to, czy ?wiczenia Bikram Yogi rzeczywi?cie zosta?y stworzone przez Bikrama. W tym zakresie du?y znak zapytania stawia wspominany film dokumentalny. W?tpliwo?? co do autorstwa sekwencji asanów wykorzystywanych w metodzie Bikram pojawia si? na tle przytoczonej w filmie wypowiedzi praktykuj?cego w Indiach, zgodnie z któr? 26 asanów wykorzystywanych w Bikram Yodze Bikram skopiowa? od swojego guru. Oznacza to, ?e nawet gdyby przyj??, ?e na gruncie ameryka?skiego prawa mo?liwe jest uzyskanie prawnoautorskiej ochrony metody Bikrama, to kwesti? dyskusyjn? jest, czy taka ochrona by?aby przyznana w?a?nie jemu, a nie jego guru.

Znaki towarowe Bikrama

Dba?o?? Bikrama o tworzon? przez lata mark? osobist? przejawia?a si? tak?e w fakcie zarejestrowania na jego rzecz znakach towarowych.

Tylko w Urz?dzie UE ds. W?asno?ci Intelektualnej (EUIPO) na rzecz Bikrama Choudhury zosta?y zarejestrowane (i pozostaj?ce w mocy) nast?puj?ce s?owne znaki towarowe:

• BIKRAM’S BEGINNING YOGA CLASS (nr 002738482) znak zg?oszony w klasach 9 i 41 tj. odpowiednio dla produktów audio zawieraj?cych ?wiczenia jogi (klasa 9) oraz dla us?ug edukacyjnych i seminariów zwi?zanych z praktyk? i filozofi? jogi (klasa 41);
• BIKRAM´S YOGA COLLEGE OF INDIA (002738482) w klasach identycznych jak w przypadku znaku BIKRAM’S BEGINNING YOGA CLASS (nr 002738482) tj. w klasie 9 i 41, a dodatkowo w klasie 25 tj. w klasyfikacji towarowej dla ubra?, w tym w szczególno?ci koszul, kapeluszy i bluz;
• BIKRAM YOGA (nr 002738524) zg?oszony dla wskazanych wy?ej us?ug z klasy 41.

Bikram Choudhury podj?? starania, by znaki towarowe stworzone w ramach jego marki osobistej chronione by?y równie? poza terytorium Unii Europejskiej. W ramach tego dzia?ania Bikram Choudhury 7 marca 2016 r. w United States Patent and Trademark Office (USPTO) zg?osi? w klasach 41 i 16, tj. w klasie towarowej dla ksi??ek, artyku?ów i seminariów dotycz?cych psychologii i rozwoju osobistego s?owny znak towarowy BIKRAM VOCAL YOGA (nr 86849930). Jak wynika jednak z bazy USPTO zg?oszenie nie zosta?o uwzgl?dnione z uwagi na niepodj?cie dzia?a? przez zg?aszaj?cego na wniosek urz?du.

BIBIKRAM VOCAL YOGA nie by? jedynym zg?oszonym na rzecz Bikrama Choudhury na terytorium Stanów Zjednoczonych znakiem towarowym. Bikram Choudhury w USPTO zg?osi? równie? nast?puj?ce znaki: BIKRAM’S YOGA COLLEGE OF INDIA (nr 86630113 oraz nr 76397450), BIKRAM YOGA (nr 76378915), BIKRAM HOT YOGA (nr 78156037). Obecnie znaki te nie s? jednak obj?te ochron? na terytorium USA.

Co w praktyce oznacza rejestracja ww. oznacze?? Mianowicie, ?e Bikramowi Choudhury, jako uprawnionemu z ich rejestracji, przys?uguje monopol na korzystanie w sposób zarobkowy i zawodowy z zarejestrowanych znaków oraz mo?liwo?? ich licencjonowania. Z kolei biznesowo jest to równoznaczne z tym, ?e dla ka?dego instruktora jogi potencjalnie zainteresowanego otwarciem studia w oparciu o metod? Bikrama i pos?ugiwania si? zastrze?on? na jego rzecz nazw? lub nazwami – powstaje konieczno?? uprzedniego uzyskania stosownej licencji na korzystanie ze znaku.

Dlaczego Bikram Yoga staje si? Hot Yog??

Pomimo podejmowanych przez Bikrama prób, by stworzy? elitarne ?rodowisko praktyków Bikram Yogi, cie? na dzia?alno?? Bikrama rzucaj? ju? nie tylko doniesienia o braku mo?liwo?ci uzyskania ochrony prawnoautorskiej na wykorzystywan? w Bikram Yoga metody, czy o jej skopiowaniu od swojego guru, ale równie? informacje o dopuszczaniu si? przez Bikrama przypadków molestowania seksualnego. Imperium Bikrama zosta?o zbudowane równie? na innych k?amstwach, jak na przyk?ad to, ?e Bikram rzekomo trzykrotnie zdoby? mistrzostwa Indii w jodze, w czasach gdy, joga nie by?a nawet uznawana za profesjonaln? dyscyplin? sportow?.

Rysy na reputacji za?o?yciela Bikram Yogi wywo?a?y rozczarowanie wielu instruktorów, którzy decydowali si? na zmiany nazw dla swoich praktyk z elementem „Bikram Yoga” na neutraln? jak „Hot Yoga”. Ekscentryczna postawa, jak i ci???ce na Bikramie zarzuty sk?aniaj? do refleksji, czy jego dba?o?? o uzyskanie ochrony prawnoautorskej dla swojej metody, jak równie? o znaki towarowe, by?y wy??cznie przejawem budowania marki osobistej, czy te? prób? bezprawnego wykorzystania cudzej w?asno?ci intelektualnej.

?ród?a:

1. He got away with it’: how the founder of Bikram yoga built an empire on abuse – Adrian Horton z dnia 20 listopada 2019 r., ?ród?o: https://www.theguardian.com/film/2019/nov/20/bikram-choudhury-yoga-founder-abuse-netflix-documentary (dost?p: 19.05.2020);
2. He said he could do what he wanted: the scandal that rocked Bikram yoga – Richard Godwin z dnia 18 lutego 2017 r., ?ród?o: https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2017/feb/18/bikram-hot-yoga-scandal-choudhury-what-he-wanted (dost?p: 19.05.2020);
3. Wyrok United States District Courtfor the Central District of California z dnia 8 pa?dziernika 2015 r. wydany w sprawie BIKRAM’S YOGA COLLEGE OF INDIA vs. Evolution Yoga, ?ród?o: https://law.justia.com/cases/federal/appellate-courts/ca9/13-55763/13-55763-2015-10-08.html (dost?p: 19.05.2020);
4. Bikram Choudhury sues donation-based New York yoga studio chain for copyright infringement. Do you think he has a case? – artyku? z dnia 5 grudnia 2011 r., ?ród?o: https://www.yogajournal.com/yoga-101/bikram-sues-yoga-to-the-people (dost?p: 19.05.2020).

?ród?o zdj?cia:

https://unsplash.com/photos/NTyBbu66_SI (dost?p: 19.05.2020).